کاتتریسم و آنژیوگرافی

کاتتریسم و آنژیوگرافی

آنژیوگرافی چیست؟

آنژیوگرافی با استفاده از اشعه ایکس و یک رنگ مخصوص (کنتراست) برای عکس برداری از مغز، قلب و کلیه بیمار صورت می گیرد. در آنژیوگرافی، رنگ مخصوصی در لوله ای کوچک یا کاتتر به یک شریان کوچکی در کشاله ران  یا گاهی به بازو، تزریق می شود.

در واقع آنژیوگرافی یک روش تشخیصی مطمیئن و قطعی برای مشخص شدن وجود و شدت انسداد عروق کرونر است( تنگی عروق کرونر و انسداد آنها می تواند باعث بروز سکته ی قلبی شود).

گاهی اوقات هم داروی مسکن و آرام بخش داخل وریدی تزریق می شود.

در آنژیوگرافی قلب، پس از تزریق رنگ، بااستفاده ازدستگاه اشعه ایکس، تصاویر موردنظر از قلب دریافت می شود.

برای انجام آنژیوگرافی، از بیمار می خواهند تا به پشت دراز بکشد. سپس، کاتتر مخصوص را به شریان بازو یا کشاله ران وارد کرده و رنگ را به آن تزریق می کنند.

آزمایش آنژیوگرافی، معمولا بین 30 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

مزایای آنژیوگرافی

آنژیوگرافی، برای تشخیص مشکلات خاصی مورد استفاده قرار می گیرد.

از طریق آنژیوگرافی،  عکس های بسیار دقیقی از شریان های مربوط به قلب، مغز و کلیه ها دریافت شده و این روش، در تشخیص انسداد رگ ها و شریان های قلبی بسیار کاربرد دارد.

عوارض جانبی آنژیوگرافی

شما ممکن است بر اثر تزریق ماده رنگی کمی احساس خفگی و خارش داشته باشید و ممکن است در بخشی از بدن خود احساس گرما کنید. در صورت ایجاد ناراحتی ، بهتر است به متخصصین اطلاع دهید. پزشک شما در مورد خطرات آنژیوگرافی اطلاعات کامل دارد و قبل از توصیه شما به آنژیوگرافی، خطرات آن را در نظر خواهد گرفت.

خطرات احتمالی آنژیوگرافی

آنژیوگرافی، در اوایل بارداری توصیه نمی شود.

در آنژیوگرافی معمولا میزان پرتو اشعه ایکس بسیار کم است و میزان اشعه ای که شما در معرض آن قرار می گیرید هم، بستگی به تعداد تصاویر گرفته شده و بخش مورد نظر از بدن دارد. در واقع می توان گفت که خطر ابتلا به سرطان، بر اثر تشعشع بسیار کم است.

– در صورتی که داروی خاصی مانند داروهای ضد انعقاد، داروهای ناباروری و داروهای دیابتی مصرف می کنید، آنژیوگرافی توصیه نمی شود.

– در صورتی که بیماری کلیوی دارید ، آنژیوگرافی توصیه نمی شود.

– در صورتی که  پاسخ و  واکنش آلرژیک به ماده رنگی آنژیوگراف دارید.

همچنین از عوارض و خطرات احتمالی آنژیوگرافی می توان به تهوع، عطسه، استفراغ، خارش و سرگیجه اشاره کرد و واکنش های جدی تر هم ممکن است رخ دهد که این واکنش ها بسیار نادر است.

این واکنش های نادر عبارتند از:

• عفونت
• خونریزی یا آسیب در محل تزریق
• لخته خون در دیواره رگ خونی
• ضعف دیواره رگ های خونی که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

در صورتی که در مورد خطرات آنژیوگرافی نگران هستید، قبل از آنژیو، با پزشک خود مشورت کنید.

آنژیوگرافی برای تشخیص کدام بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

آنژیوگرافی یا آنژیوگرام که نام کامل آن آنژیوگرافی عروق کرونری است به منظور بررسی وجود انسداد در عروق کرونری و سایر شریان‌های اصلی قلب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آنژیوگرافی عروق کرونری در واقع بخشی از یک گروه کلی از مراحل تشخیصی شناخته شده‌‌ای با عنوان کاتتریزاسیون قلبی است.

روش‌های کاتتریزاسیون قلبی هم می‌توانند بیماری‌های قلبی و عروقی را تشخیص داده و درمان کنند. آنژیوگرافی عروق کرونری که می‌تواند به تشخیص شرایط قلب کمک کند شایع‌ترین نوع روش سوند قلبی است.

چه زمانی نیاز به انجام آنژیوگرافی وجود دارد؟

در صورتی که شما در یکی از شرایط زیر باشید، ممکن است پزشک متخصص قلب  و عروق به شما توصیه کند که آنژیوگرافی انجام دهید:

• علائم بیماری انسداد عروق کرونری مانند درد در قفسه سینه دارید.
• دردی در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو دارید که با روش‌های تشخیصی دیگر علت آن مشخص نشده است.
• درد جدید و زیادی در قفسه سینه خود دارید.
• بیماری یا نقص قلبی مادرزادی دارید.
• در یکی از روش‌های تشخیص بیماری قلبی شما نتایج غیر طبیعی مشاهده شده است.
• در قفسه سینه خود دچار آسیب دیدگی شده‌اید.
• یک مشکل جدی در دریچه قلب خود دارید که احتمالاً نیاز به عمل جراحی دارد.

البته عوامل فوق مواردی هستند که در بین بیماران نیازمند به آنژیوگرافی زیاد دیده شده است. ممکن است متخصص قلب و عروق به دلایلی به جز این‌ها انجام آنژیوگرافی را برای شما توصیه کند. بنابراین بهتر است در این خصوص حتماً به پزشک خود اعتماد کنید.

اما به طور کلی به دلیل این که آنژیوگرافی مانند اکوی قلب، نوار قلب یا تست ورزش کاملاً بدون عوارض نیست، بنابراین پزشکان انجام آن را به آخرین مرحله از پروسه تشخیصی خود موکول می‌کنند. یعنی زمانی که روش‌های تشخیصی غیر تهاجمی دیگر به‌اندازه کافی مفید واقع نشده و پاسخ روشنی از شرایط قلب بیمار به پزشک نمی‌دهند.

خطرات احتمالی و ریسک‌های آنژیوگرافی

عوارض انجام عمل آنژیوگرافی بسیار پائین و ریسک خطر در این روش ناچیز است. اما این روش عوارض و خطرات بالقوه زیر را دارد :

• ریسک ناچیز بروز حمله قلبی
• سکته
• وارد شدن صدمه به شریان‌های کاتتریزه
• ضربان نامنظم یا ایجاد آریتمی در قلب بیمار
• واکنش‌های آلرژیک به رنگ یا داروهای مورد استفاده در عمل آنژیوگرافی
• آسیب به کلیه
• خون ریزی بیش از حد
• ایجاد عفونت

البته در این مورد بازهم جای نگرانی وجود ندارد. به دلیل این‌که عمل آنژیوگرافی در مراکز درمانی یا کلینیک‌های مجهز و توسط پزشکان متخصص انجام می‌شود. پزشک و دستیاران او در حین انجام آنژیوگرافی مدام حال بیمار را جویا شده و شرایط او را چک کرده و تحت نظر دارند.

به‌عنوان بیمار چگونه باید خودمان را برای انجام آنژیوگرافی آماده کنیم؟

در برخی از موارد انجام آنژیوگرافی به‌صورت اورژانسی و خیلی سریع صورت می‌گیرد. اما به صورت کلی آنژیوگرام در بیمارستان، مراکز درمانی یا کلینیک تخصصی انجام می‌شود. در این صورت تیم مراقبت‌های بهداشتی دستورالعمل‌های خاصی را به شما ارائه می‌کنند. به‌طور مثال درصورتی‌که از داروی خاصی به صورت روتین استفاده می‌کنید، باید حتماً این موضوع را به تیم درمانی خود اطلاع دهید.

اصلی‌ترین دستورالعمل‌های پیش از انجام آنژیوگرافی شامل موارد زیر می‌شوند:

• 8 ساعت پیش از آنژیوگرافی نباید چیزی بخورید یا بیاشامید.
• تمام داروهای مصرفی خود را با بطری یا ورق اصلی به مرکز درمانی ببرید.
• در خصوص این‌که آیا می‌توانید داروهای نوبت صبح خود را قبل از آنژیوگرافی مصرف کنید یا خیر با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر به دیابت مبتلا هستید حتماً در خصوص بلامانع بودن مصرف انسولین از پزشک خود راهنمایی بگیرید.

 مراحل آماده‌سازی پیش از آنژیوگرافی در مرکز درمانی چگونه است؟

• قبل از شروع عمل آنژیوگرافی تیم مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی برای تکمیل پرونده یک شرح حال کلی از شما دریافت می‌کنند.
• ممکن است تیم مراقبت معاینات فیزیکی و بالینی انجام دهند. همچنین حتماً فشار خون و نبض شما را می‌گیرند.
• مثانه شما در حین آنژیوگرافی نباید پر باشد.
• باید لباس مخصوص بیمارستانی به تن کنید.
• ممکن است تیم مراقبت از شما بخواهد لنزهای طبی، عینک، زیورآلات و هر آنچه به موهای خود زده‌اید را جدا کنید.

در حین عمل آنژیوگرافی چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟

• شما روی میز مخصوص به آنژیوگرافی به پشت دراز می‌کشید.
• تسمه‌های ایمنی به‌منظور مراقبت و جلوگیری از افتادن به پا یا قفسه سینه شما بسته می‌شود.
• مایع مخصوص به کشاله ران یا بازوی شما تزریق می‌شود.
• به همراه این دارو کمی هم آرام بخش به شما تزریق می‌شود که در حین عمل آرام باشید و دچار استرس نشوید.
• شما در حین انجام آنژیوگرافی هوشیار اما کمی خواب‌آلود هستید. بنابراین می‌توانید دستورالعمل‌های پزشک را انجام دهید.
• الکترودهایی به قفسه سینه شما چسبانده می‌شود تا شرایط قلب شما در تمامی مراحل تحت کنترل و نظارت تیم درمانی باشد.
• یک کاف فشار خون شما را ردیابی و دستگاه دیگری که پالس اکسی متر است میزان اکسیژن موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.
• ممکن است مقدار کمی از موی ناحیه کشاله ران یا بازوی شما تراشیده شود تا یک لوله انعطاف‌پذیر (سوند) در آن قرار گیرد. البته این ناحیه با محلول زد عفونی کننده تمیز می‌شود. ضمن آن‌که بی‌حسی موضعی به این قسمت تزریق می‌شود.
• یک برش کوچک در محل ورود ایجاد می‌شود و یک لوله پلاستیکی کوتاه (غلاف) به شریان شما وارد می‌شود. کاتتر از طریق غلاف به رگ خونی شما وارد شده و با دقت به قلب یا عروق کرونر شما متصل می‌شود.
• ورود کاتتر نباید باعث ایجاد درد در شما شود. همچنین نباید آن را کاملاً حس کنید. در غیر این صورت باید تیم پزشکی را در جریان درد خود قرار دهید.
• رنگ یا همان ماده حاجب به رگ شما وارد می‌شود. در این وضعیت نیز ممکن است احساس گرما داشته باشید.
• این رنگ در رگ‌های شما حرکت می‌کند. مسیر حرکت آن توسط دستگاه اشعه ایکس به راحتی قابل مشاهده است. به این ترتیب اگر انسدادی در عروق وجود داشته باشد، پزشک محل آن را تشخیص می‌دهد.
• در حین عمل آنژیوگرافی ممکن است پزشک از دستگاه‌های دیگری مانند سونوگرافی نیز برای کمک به تشخیص محل دقیق گرفتگی استفاده کند.

به‌طور کلی همان‌طور که پیش‌تر نیز به این موضوع اشاره کردیم خود عمل آنژیوگرافی چیزی در حدود یک ساعت به‌طور می‌انجامد. به این زمان وقتی‌که صرف آماده‌سازی شما و عمل‌های پس‌ازآن می‌شود، اضافه خواهد شد.

بعد از آنژیوگرافی چه مراحلی طی می‌شود؟

• پس از جداسازی دستگاه‌های متصل به شما و خارج کردن سوند، محل ورود کاملاً بسته نگه داشته می‌شود.
• سپس شما به یک اتاق دیگر منتقل می‌شوید تا تمامی مراقبت‌های لازم پس از عمل آنژیوگرافی روی شما صورت بگیرد.
• در اتاق مراقبت می‌مانید تا وضعیت شما ثابت شود.
• همچنین برای این‌که در محل ورود کاتتر خون‌ریزی نداشته باشید باید چند ساعتی را دراز بکشید.
• برای خروج ماده رنگی از بدن خود باید مایعات فراوان بنوشید.
• اجازه پیدا می‌کنید که چیزی بخورید.
• ممکن است بتوانید همان روز به خانه بروید. اما احتمال این هم وجود دارد که لازم باشد یک روز در بیمارستان یا مرکز درمانی بمانید.

چرا عمل آنژیوگرافی بسیار حساس و مهم است؟

آنژیوگرافی یک عمل تشخیصی بسیار پیشرفته است. در این عمل پزشک در میابد که گرفتگی در کدام رگ‌های خونی شما وجود دارد. همچنین چه تعداد از رگ‌های خونی دچار انسداد هستند.

درصورتی‌که شما عمل بای پس عروق کرونری انجام داده باشید، به کمک آنژیوگرافی می‌توان تشخیص داد که آیا عمل شما موفقیت‌آمیز بوده است یا خیر؟

به‌هرحال این روش به پزشک کمک می‌کند تا بهترین شیوه درمانی را برای شما انتخاب کند. همچنین ممکن است به کمک این روش پزشک تصمیم بگیرد شما از روش آنژیوپلاستی عروق کرونر یا استنت برای رفع گرفتگی عروق و شریان‌های خود بهره‌مند شوید. همچنین ممکن است در طی آنژیوگرافی، کار آنژیوپلاستی یا استنت انجام شود تا نیاز به هیچ روش درمانی دیگری نداشته باشید.

به هر حال آنژیوگرافی عمل کوتاه مدت اما بسیار دقیق و حساسی است که باید در یک مرکز بهداشتی، درمانی یا کلینیک تخصصی انجام شود. دستگاه‌های مربوط به آن باید بسیار دقیق و مدرن باشند. همچنین تیم پزشکی و درمانی که مسئول انجام این کار است باید بسیار خبره و کار آزموده باشند.

چه کسانی باید تحت آنژیوگرافی قرار گیرند؟

سوالات متداول کاتتریسم و آنژیوگرافی

1- آنژیوگرافی چیست؟

آنژیوگرافی عروق کرونری روشی است که در آن از تصویربرداری با اشعه ایکس برای دیدن رگ‌های خونی قلب بیمار استفاده می‌شود. این آزمایش به طور کلی انجام می‌شود تا پزشک دریابد که آیا محدودیتی در جریان خون قلب افراد وجود دارد یا خیر؟

2- عوارض انجام عمل آنژیوگرافی چیست؟

آنژیوگرافی معمولاً روش بی‌خطر و کم عارضه‌ای است. عوارض گزارش شده از این عمل در کمتر از %1 موارد دیده شده است. با این وجود در هر آزمایش و عمل تشخیصی ممکن است عوارضی وجود داشته باشد. این عوارض شامل سرگیجه، مشکلات تنفسی، کم شدن سطح هوشیاری، خونریزی، عفونت و ضربان نامنظم قلب است. البته عوارض بسیار نادری مانند حمله قلبی و سکته مغزی نیز در آنژیوگرافی گزارش شده است.

3- چرا انجام عمل آنژیوگرافی توسط پزشک تجویز می‌شود؟

آنژیوگرافی می‌تواند به پزشک نشان دهد که آیا قلب بیمار دچار گرفتگی در شریان‌های اصلی هست یا خیر؟ اگر این گرفتگی وجود دارد شدت آن چقدر است؟ گرفتگی و باریک شدگی عروق در کجاها رخ می‌دهد؟ همچنین پزشک می‌تواند پس از عمل آنژیوگرافی تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی برای قلب بیمار مناسب است؟ آیا درمان دارویی مؤثر خواهد بود یا باید عمل جراحی انجام شود. این عمل قادر است آنژین را بهبود بخشد یا خطر حمله قلبی را به شدت کاهش دهد.

4- آیا آنژیوگرافی روش دردناکی است؟

به طور کلی آنژیوگرافی عمل دردناکی نیست. به این دلیل که در محل ورود سوند به بدن بیمار کمی داروی بی حسی تزریق خواهد شد.

5- هر چند سال یک‌بار لازم است عمل آنژیوگرافی انجام شود؟

به دلیل این‌که شریان‌های کرونری تقریباً هر 4 سال یک بار ممکن است دچار انسداد خیلی جدی شوند، بنابراین آنژیوگرافی در کمتر از این مدت مورد نیاز نیست.

6- آیا انجام آنژیوگرافی برای افراد مسن بی‌خطر است؟

عوارض این عمل برای افراد مسن کمی بیشتر از جوانان و افراد میان سال است. اما به دلیل این‌که مزایای آنژیوگرافی از عوارض آن بیشتر است، بنابراین پزشکان معمولاً انجام آن را لازم می‌دانند.

7- آیا قبل از آنژیوگرافی باید ناشتا بود؟

هشت ساعت قبل از آنژیوگرافی نباید چیزی خورد یا نوشید.

8- در چه مراکزی می‌توان آنژیوگرافی انجام داد؟

آنژیوگرافی باید توسط یک پزشک متخصص قلب، در بیمارستان‌ها، مراکز درمانی یا کلینیک‌های مجهز به دستگاه آنژیوگرافی انجام شود.