تشخیص و درمان انواع کم خونی

کم خونی و انواع آن

کم خونی یا آنمی:

اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد.

هموگلوبینی که در گلبول ‌های قرمز خون وجود دارد باعث می‌شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ ‌ها به بافت ‌های مختلف بدن برسد.

 

انواع کم خونی بر اساس سه دسته از عوامل تقسیم بندی می شود:

ازدست‌ رفتن ‌حجم‌ زیادی ‌از ‌خون (خونریزی های حاد یا مزمن)

ازبین ‌رفتن‌ سلول‌های‌خونی (همولیز)

کمبود تولید های خونی

 

علت کم خونی

از دست دادن خون: خون ریزی متوالی در زمان های قاعدگی یا به دلیل زخم معده و یا سرطان می تواند باعث کم خونی فقر آهن در بدن شود.

کمبود آهن در رژیم های غذایی: اگر مواد غذایی که روزانه مصرف می شود دارای مقدار کمی آهن باشد یا در رژیم غذایی گوشت را حذف کنیم و یا در کودکان شیرخوار که فقط از شیر مادر تغذیه می کند کمبود آهن به وجود می آید.

علائم کم خونی:

• احساس خستگی زودرس و فرسودگی
• ضعف
• رنگ پریدگی پوست
• ضربان نامنظم یا تند قلب
• کوتاهی نفس
• درد قفسه سینه
• احساس سبکی در سر و یا سرگیجه خفیف
• مشکلات شناختی
• بی حسی، کرخی یا سردی انتهای اندام ها
• سردرد
• بی خوابی در شب ها

 

کم خونی متوسط تا شدید:

• کم رنگ شدن بستر ناخن
• التهاب مخاط دهان
• ناخن قاشقی شکل
• میل به خوردن مواد غیر خوراکی(پیکا): مانند خوردن خاک، کاغذ، موم، سبزه

 

کم خونی مزمن در کودکان سبب اختلالات رفتاری می شود که نتیجه تکامل نامناسب سیستم عصبی در دوران نوزادی است و در کودکان سنین مدرسه موجب افت تحصیلی می شود.

 

تقسیم بندی کم خونی بر اساس اندازه  گلبولهای قرمز

* اندازه گلبول قرمز بر پایه میزان حجم میانه گلبولی یا MCV مشخص می شود.

اگر گلبول ها کوچکتر از اندازه طبیعی باشد ( کمتراز 80)  کم خونی میکروسیتیک

اگر اندازه طبیعی داشته باشند (80-100)  کم خونی نورموسیتیک

چنانچه بزرگتر از طبیعی باشند ( بیش از 100)  کم خونی ماکروسیتیک

 

کم خونی میکروسیتیک

نخست‌ نتیجه‌ کمبود هموگلوبین  است ‌که ‌می‌تواند ‌چند‌ دلیل ‌داشته ‌باشد.

.1کم‌ خونی‌ فقر‌ آهن

.2 کم‌ خونی ‌وابسته ‌به‌ بیماری‌ مزمن‌ مثل ‌آرتریت‌ روماتویید

.3 تالاسمی

.4 کم‌ خونی ‌سیدروبلاستیک ‌اکتسابی (مسمومیت‌ با ‌سرب‌)

 

کم خونی فقرآهن:

شایع ترین نوع کم خونی که گلبولهای قرمز در زیر میکروسکوپ، بیشتر هیپوکروم رنگ پریده و میکروسیت

(کوچک) هستند. آهن یک قسمت اصلی در ترکیب هموگلوبین است و کمبود آن سبب کاهش ورود هموگلوبین به داخل گلبول قرمز می‌شود.

علل کم خونی فقر آهن

در زنان: هدر رفتن خون در زمان عادت ماهانه

زخمهای خونریزی دهنده دستگاه گوارش: آزمایش خون پنهان در مدفوع، آندوسکوپی قسمت بالایی دستگاه گوارش، آندوسکوپی قسمت زیرین دستگاه گوارش

در زنان یائسه و مردان: احتمال اینکه خونریزی دستگاه گوارش به علت پولیپ کولون و یا سرطان کولورکتال، آلودگی با انگل کرم قلابدار، آمیب، شیستوزومیاز و تریکوریس تریکیورا (کرم شلاقی) است.

رژیم غذایی فاقد آهن کافی

 

کم خونی نورموسیتیک

کم خونی نورموسیتیک وقتی است که هموگلوبین کاهش یافته ولی اندازه گلبولهای قرمز طبیعی است.

علل آن:

خون ریزی شدید

کم خونی وابسته به بیماری مزمن

کم خونی آپلاستیک

کم خونی همولیتیک

 

کم خونی ماکروسیتیک

 

کم خونی مگالوبلاستیک:

شایعترین نوع کم خونی ماکروسیتیک است. که به کمبود ویتامین ب12 یا اسیدفولیک یا هردو مربوط می شود که می تواند به سوء تغذیه یا سوءهاضمه مربوط باشد.

کمبود فولات طبیعتا تا عوارض عصبی ایجاد نمی کند ولی کمبود ویتامین ب12، چنین می کند.

 

کم خونی پرنیسیوز:

علت آن یک واکنش اتوایمون (سیستم دفاعی بدن علیه سلولهای خودی) علیه سلولهای دیواره معده می باشد. سلولهای دیواره فاکتورداخلی را ترشح می‌کنند که برای جذب ویتامین ب12، غذا وجود آن لازم ‌است. بنابراین تخریب سلولهای دیواره سبب نبود فاکتور داخلی و در نتیجه جذب ناچیز ویتامین ب12، می‌شود.

برداشتن قسمت عملیاتی معده همانند عمل جراحی بای پاس معده و کاهش جذب فولات و ویتامین ب12، می شود.

اعتیاد به الکل که سبب بزرگتر شدن گلبولهای قرمز می شود و گاه کم خونی به همراه دارد.

 

علائم کمبود ویتامین ب12:

زبان قرمز نرم

التهاب زبان کوچک

کرخی و بی حسی دست و پاها

مشکلات در راه رفتن

از دست دادن حافظه

مشکلات بینایی

 

علائم کم خونی فقر آهن

رنگ پریدگی

سردرد

تحریک پذیری

تنگی نفس

تشدید ضربان قلب

شکننده شدن موها و ناخن ها

 

کم خونی همولیتیک:

علل: اتوایمیون، ایمیون، ژنتیکی و یا دستکاری فیزیکی همانند جراحی قلب

یک دسته نشانه ها مانند یرقان و افزایش میزان لاکتات دهیدروژناز با علل نهفته انبوه را با خود به همراه دارد.

 

کم خونی همولیتیک اتوایمون:

یک نوع کم خونی است که بدن شخص به گلبولهای قرمز خودش حمله می کند.

 

اسفروسیتوز ارثی:

یک بیماری ارثی است که سبب آسیب دیدگی غشاء گلبولهای قرمز می شود که برآیند اینکه سلول جدا شده و به دست طحال نابود می شود. این امر مایه کاهش شمار گلبولهای قرمز درگردش خون شده و درنتیجه کم خونی ایجاد می شود.

 

تالاسمی:

زمانی بروز می کند که بدن ژن های ویژه ای را از دست می دهد و یا ژن های غیرطبیعی مختلف از والدین به کودک ارث می رسد که به نحوه تولید هموگلوبین تأثیر منفی می گذارند.

 

کم خونی داسی شکل:

یک بیماری ارثی است که به علت وجود ژن هموگلوبین S هموزیگوت (گلبول قرمز غیرعادی) ایجاد شده است. بیماری خطرناک و کشنده است و هیچ راه پیشگیری برای آن وجود ندارد.

 

نشانه ها:

• بی حالی و سنگینی
• رنگ پریدگی لکه های خونریزی زیرپوستی
• خونریزی
• تشدید ضربان قلب
• عفونت
• نارسایی قلبی وابسته به تراکم

درمان کم خونی

• مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، میوه های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج، کلم و یا غله های حاوی آهن غنی شده
• مصرف مواد خوارکی که جنب آهن را در بدن افزایش می دهد: مانند آب پرتغال، توت فرنگی، کلم و یا سایر میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامینc
• خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده های غذایی چرا که این نوشیدنی ها جذب آهن در بدن را دشوار می کند.
• کلسیم جذب آهن را مشکل می کند لذا برای به کار گرفتن بهترین روش برای مصرف کلسیم به میزان مناسب و کافی با پزشک متخصص باید مشورت کرد.
• مشاوره با پزشک برای خوردن قرص های مکمل آهن
• کودکان نوپا و زنان باردار باید به طور دوره ای آزمایش کم خونی بدهند و در صورت فقر آهن حتما باید با مشورت پزشک از مکمل های آهن استفاده کند که نحوه درمان مشکل آنها بر عهده پزشک است.