سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر چیست و چرا تجویز می‌شود؟

سونوگرافی داپلر نوعی سونوگرافی است که با استفاده از «اثر داپلر» تصاویری از حرکت بافت‌ها و مایعات در بدن (معمولاً خون) فراهم می‌آورد همچنین سرعت نسبی آن‌ها را نسبت به مبدل فرا صوت نیز به دست می‌آورد. در سونوگرافی داپلر سرعت و جهت حرکت خون یا بافت متحرک اندازه‌گیری می‌شود.

به‌ عنوان مثال می‌توان سرعت و جهت حرکت جریان خون درون سرخرگ یا جریان خون خروجی از دریچه‌های قلب را مشخص نمود. برای به تصویر کشیدن سرعت و جهت حرکت از داپلر رنگی (Color Doppler) یا داپلر جریان رنگی (Color flow Doppler) استفاده می‌شود که در آن سرعت خون با توجه به مقیاس رنگی درنظر گرفته شده، با یک رنگ به خصوص نشان داده می‌شود تصویر رنگی در سونوگرافی داپلر اغلب با تصویر معمول دو بعدی و سیاه و سفید سونوگرافی (Brightness mode) ترکیب شده و تصویر سونوگرافی داپلکس را ایجاد می‌کند که تصویر آناتومی محل مورد بررسی را نیز به صورت همزمان نشان می‌دهد.

 

نحوه عملکرد سونوگرافی فراصوتی داپلر

از اطلاعات به دست آمده در سونوگرافی داپلر به صورت داپلر طیفی؛ که در آن سرعت خون در طی زمان نشان داده می‌شود یا با استفاده از تصاویر نشان داده می‌شوند.

تصاویر مورد استفاده شامل داپلر رنگی و داپلر توان می‌باشد. در داپلر رنگی؛ جهت و سرعت حرکت خون از روی شیفت فرکانسی سیگنال داپلر اندازه‌گیری و به وسیله رنگ نمایش داده می‌شود داپلر توان؛ دامنه سیگنال داپلر یا دامنه فرکانس‌های شیفت یافته اندازه‌گیری می شود و از آن برای شناسایی مواد متحرک استفاده و هر دامنه را با رنگ‌های متفاوت نشان می‌دهند. دستگاه‌های فراصوت امروزی از داپلر با امواج پالسی (Pulsed wave Doppler) برای اندازه‌گیری سرعت استفاده می‌کنند.

باید این نکته را در نظر داشت که استانداردی برای نمایش رنگ در داپلر رنگی وجود ندارد. بعضی از آزمایشگاه‌ها برای نمایش سرخرگ از رنگ قرمز و نمایش سیاهرگ از رنگ آبی استفاده می‌کنند. بعضی از رگ‌‌ها شامل قسمت‌هایی هستند که خون در آن ‌ها به سمت مبدل در جریان است و در عین حال قسمت‌هایی را دارا می‌باشند که خون در آن‌ها از مبدل دور می‌شوند این اتفاق باعث تصویرسازی غیر منطقی با استفاده از رنگ در رگ‌هایی می‌شود که قسمتی از آن‌ها سرخرگ و قسمتی سیاهرگ می‌باشد. آزمایشگاه‌های دیگر نیز از رنگ قرمز برای نشان دادن جریان به سمت مبدل و از رنگ آبی برای نمایش جریان دور شونده از مبدل استفاده می‌کنند.

 

کاربرد سونوگرافی داپلر

تصویر برداری داپلر از راه جمجه

• تصویر برداری داپلر از راه جمجمه یا تصویربرداری رنگی داپلر از راه جمجه سرعت خون را در رگ‌های مغزی اندازه‌گیری می‌کنند.
• این روش به عنوان یکی از تست‌های تشخیص تغییرات و بیماری‌های موجود در مغز و سیستم عصبی مرکزی به‌کار می‌رود.
• این تست برای کمک به تشخیص مشکلات زیر استفاده می‌شود:
• آمبولی
• تنگی عروق
• انقباض تدریجی عروق
• برای تشخیص بیماری سلول‌های داسی شکل خونی و ایزوکمیک در مغز (که بسته شدن عروق مغزی و کاهش اکسیژن و گلوکز را در مغز در پی دارد).

 

عروق خونی

سونوگرافی عروقی؛ به تشخیص فاکتور های سیستم گردش خون کمک می‌کند.

این روش می‌تواند هم برای سیاهرگ و سرخرگ‌های قسمت مرکزی بدن (شکم) و هم قسمت محیطی بدن به کار رود.

برای مثال سونوگرافی عروقی برای تشخیص میزان باریک شدن و گرفتگی کامل عروق استفاده و هدف اصلی آن تشخیص ایجاد لخته خون در رگ می‌باشد.

 

انواع سونوگرافی عروق خونی:

• سونوگرافی کاروتید
• سونوگرافی ترمبوز عروق داخلی
• سونوگرافی نارسایی وریدی مزمن در پاها

تصویر سونوگرافی داپلر، وجود لخته در سیاهرگ را نشان می‌دهد درحالیکه جریان خون کاملاً قطع شده ‌است.

از تصاویر سونوگرافی داپلکس قبل از هر اقدام تهاجمی و جراحی اعمال استفاده می‌شود. چون این تصاویر اطلاعات تکمیلی را در مورد وضعیت بیمار از جمله محل و میزان تنگی یا گرفتگی رگ را در اختیار گذاشته و باعث دقت در روند درمان می‌شود.

 

کلیه‌‌ها

در سونوگرافی از کلیه‌ها به طور گسترده از سونو گرافی داپلر استفاده می‌شود.

به سادگی عروق موجود در کلیه‌ها توسط سونوگرافی داپلر رنگی قابل ارزیابی می‌باشند.

با استفاده از داپلر طیفی به دست آمده از سرخرگ‌های کلیه، سرعت سیستولیک ماکسیمم، شاخص مقاومت و نمودار شتاب تخمین زده می‌شود.

 

قلب

دیگر کاربردهای سونوگرافی داپلر در زمینه بررسی قلب؛ اکوکاردیوگرافی داپلر است.

اکوکاردیوگراف، ارزیابی دقیقی از جریان خون، سرعت خون و ماهیچه‌های قلب به دست می‌آورد.

محدودیت‌ اکوکاردیوگراف اینست که پالس فرستاده شده باید تا حد امکان موازی جریان خون باشد.

کاربردهای دیگر اکوکاردیوگرافی داپلر؛ ارزیابی عملکرد دریچه‌های قلب، بررسی وجود هرگونه ارتباط غیرعادی بین سمت راست و چپ قلب، وجود جریان نشتی در دریچه‌های قلب و محاسبه برون ده قلبی است.

 

مانیتور جنین داپلر

مانیتور جنین داپلر؛ قابلیت تشخیص تپش قلب جنین را داراست و در مقیاس کوچک و دستی ساخته می‌شود.

بعضی از نمونه‌های آن ضربان قلب جنین را نیز بر حسب تعداد تپش در دقیقه نمایش می‌دهد.