تست ABI (شاخص مچ پا- بازو): اقدامی به سوی سلامت عروق شما

قلب و عروق، شریان‌های حیاتی بدن ما هستند که وظیفه پمپاژ خون و رساندن اکسیژن و مواد مغذی به تمام نقاط بدن را بر عهده دارند اما گاهی اوقات، مشکلات کوچکی در این سیستم پیچیده، می‌توانند به مرور زمان به مسائل جدی‌تری تبدیل شوند. یکی از این مشکلات، بیماری شریان محیطی (PAD) است که می‌تواند عوارض ناخوشایندی را به همراه داشته باشد. خوشبختانه، با پیشرفت علم پزشکی، ابزارهای تشخیصی ساده اما فوق‌العاده‌ای برای شناسایی زودهنگام این مشکلات وجود دارد؛ یکی از مهمترین آن‌ها تست ABI یا شاخص مچ پا- بازو است.

شاخص مچ پا- بازو (ABI) چیست و چرا اهمیت دارد؟

شاید اسم ABI برایتان کمی ناآشنا باشد، اما این تست یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص زودهنگام بیماری شریان محیطی (Peripheral Artery Disease) یا به اختصار PAD است. بیماری PAD زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌های چربی در عروق پاها و بازوها رسوب کرده و باعث تنگ شدن یا مسدود شدن آن‌ها می‌شوند. این اتفاق می‌تواند جریان خون را محدود کرده و منجر به درد، بی‌حسی، و در موارد شدیدتر، زخم‌های صعب‌العلاج یا حتی قطع عضو شود.

ABI مخفف عبارت Ankle-Brachial Index است، به معنای شاخص مچ پا- بازو. این تست در واقع یک مقایسه ساده بین فشار خون اندازه‌گیری شده در مچ پا و فشار خون اندازه‌گیری شده در بازو است. با انجام این مقایسه، دکتر متخصص قلب می‌تواند متوجه شود که آیا جریان خون در پاها به خوبی انجام می‌شود یا نه.

چرا آزمایش (تست) ABI مهم است؟

اهمیت این تست در توانایی آن برای تشخیص زودهنگام PAD نهفته است. بسیاری از افراد مبتلا به PAD ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشند، یا علائم آن‌ها آنقدر خفیف باشد که نادیده گرفته شود. اما PAD یک زنگ خطر مهم برای مشکلات قلبی و عروقی جدی‌تر است. افرادی که به PAD مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به حملات قلبی و سکته مغزی قرار دارند، زیرا رسوب پلاک‌ها فقط محدود به پاها نیست و می‌تواند در عروق قلب و مغز نیز رخ دهد. تشخیص زودهنگام با تست ABI به پزشک کمک می‌کند تا پیش از اینکه بیماری پیشرفت کند و عوارض جدی ایجاد کند، اقدامات پیشگیرانه و درمانی لازم را آغاز کند.

چه کسانی به تست ABI نیاز دارند؟ (موارد استفاده از تست شاخص بازویی مچ پا)

اگرچه تست ABI برای همه افراد ضروری نیست، اما برای گروه‌های خاصی از افراد که در معرض خطر بالاتر ابتلا به بیماری‌های عروقی هستند، اکیداً توصیه می‌شود. در واقع، این تست می‌تواند به عنوان یک ابزار غربالگری مهم عمل کند:

افراد بالای ۵۰ سال با عوامل خطر:

اگر سن شما بالای ۵۰ سال است و حداقل یکی از عوامل خطر زیر را دارید، انجام تست ABI می‌تواند مفید باشد:

دیابت:

ارتباط تنگاتنگ بیماری‌های قلبی و عروقی با دیابت بر هیچ‌کس پوشیده نیست. دیابت یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای PAD است، زیرا قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به دیواره عروق آسیب برساند. به همین دلیل، بیماران دیابتی باید به طور منظم تحت بررسی قرار گیرند.

فشار خون بالا (هایپرتنشن):

فشار خون بالا به دیواره رگ‌ها آسیب می‌رساند و باعث سخت شدن و تنگ شدن آن‌ها می‌شود.

کلسترول بالا (دیس‌لیپیدمی):

افزایش چربی‌های مضر در خون می‌تواند منجر به تشکیل پلاک در عروق شود.

سابقه سیگار کشیدن:

سیگار یکی از مخرب‌ترین عوامل برای سلامت عروق است و خطر ابتلا به PAD را به شدت افزایش می‌دهد.

افراد بالای ۷۰ سال:

حتی اگر علائم خاصی هم نداشته باشند، توصیه می‌شود افراد بالای ۷۰ سال برای غربالگری، این تست را انجام دهند.

افرادی که دارای علائم بیماری شریان محیطی (PAD):

شایع‌ترین علامت PAD، درد یا گرفتگی عضلات پا است که معمولاً هنگام راه رفتن یا فعالیت بدنی ایجادشده و با استراحت برطرف می‌شود (لنگش متناوب). سایر علائم ممکن است شامل بی‌حسی یا ضعف در پاها، زخم‌هایی در پا یا انگشتان پا که دیر خوب می‌شوند، تغییر رنگ پوست پاها، یا سردی یک پا نسبت به پای دیگر باشد.

افرادی که پزشک به بیماری‌های عروقی در آن‌ها مشکوک است:

حتی اگر علائم واضحی نداشته باشید، اگر دکتر متخصص قلب بر اساس سابقه پزشکی یا معاینه فیزیکی به PAD مشکوک باشد، ممکن است این تست را تجویز کند.

با توجه به شیوع بالای بیماری‌های قلبی- عروقی و دیابت در جامعه، تست ABI می‌تواند نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی‌تر ایفا کند.

چگونه برای آزمون ABI آماده شویم؟ (آمادگی‌های قبل از تست)

یکی از مزایای تست ABI این است که به آمادگی خاص یا پیچیده‌ای نیاز ندارد و بسیار راحت و سریع انجام می‌شود. با این حال، رعایت چند نکته ساده می‌تواند به دقت بیشتر نتایج کمک کند:

لباس راحت بپوشید:

بهتر است لباسی گشاد و راحت بپوشید که به راحتی بتوان بازوها و مچ پاها را برای قرار دادن کاف فشار خون در دسترس قرار داد.

از مصرف کافئین و نیکوتین خودداری کنید:

حدود ۱ تا ۲ ساعت قبل از انجام تست، از نوشیدن قهوه، چای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و سیگار کشیدن خودداری کنید. کافئین و نیکوتین می‌توانند بر فشار خون تأثیر بگذارند و ممکن است نتایج را کمی تغییر دهند.

استراحت کنید:

بلافاصله قبل از انجام تست، حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در حالت استراحت بنشینید یا دراز بکشید تا بدنتان آرام شود و فشار خونتان به حالت پایدار برسد. این کار به دقت اندازه‌گیری‌ها کمک می‌کند.

داروهایتان را طبق معمول مصرف کنید:

مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری داده باشد، داروهای روتین خود را طبق برنامه قبلی مصرف کنید.
این آمادگی‌های ساده، اطمینان می‌دهد که نتایج تست ABI شما تا حد امکان دقیق و قابل اعتماد باشد.

تست ABI چگونه انجام می‌شود؟

تست ABI یک روش کاملاً غیرتهاجمی، بدون درد و سریع است که معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک انجام می‌شود. این تست شبیه به گرفتن فشار خون معمولی است، با این تفاوت که فشار خون در هر چهار اندام (هر دو بازو و هر دو مچ پا) اندازه‌گیری می‌شود.
مراحل انجام تست به صورت زیر است:

استراحت:

ابتدا از شما خواسته می‌شود به پشت روی یک تخت دراز بکشید و برای مدت کوتاهی (معمولاً حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه) استراحت کنید تا بدنتان کاملاً آرام شود.

اندازه‌گیری فشار خون بازوها:

پزشک یا پرستار، یک کاف فشار خون (مانند کاف دستگاه فشار خون معمولی) را دور بازوهای شما قرار می‌دهد. سپس کاف باد می‌شود و فشار خون شما در هر دو بازو اندازه‌گیری و ثبت می‌شود.

اندازه‌گیری فشار خون مچ پاها:

در مرحله بعد، کاف‌های کوچکتر فشار خون را دور هر مچ پای شما قرار می‌دهند. برای اندازه‌گیری فشار خون در مچ پا، معمولاً از یک دستگاه سونوگرافی داپلر دستی استفاده می‌شود. این دستگاه یک سیگنال صوتی تولید می‌کند که با عبور از رگ‌های خونی، به پزشک امکان می‌دهد جریان خون را بشنود و فشار خون را با دقت بیشتری اندازه‌گیری کند. این اندازه‌گیری نیز برای هر دو پا انجام و ثبت می‌شود.

محاسبه شاخص ABI:

پس از اندازه‌گیری فشار خون در هر چهار نقطه، پزشک متخصص قلب با استفاده از یک فرمول ساده، شاخص ABI را محاسبه می‌کند:

ABI = (بالاترین فشار خون سیستولیک در مچ پا) / (بالاترین فشار خون سیستولیک در بازو)
این شاخص برای هر دو پا به صورت جداگانه محاسبه می‌شود. کل فرآیند معمولاً فقط حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و شما می‌توانید بلافاصله پس از آن به فعالیت‌های عادی خود بازگردید.

نتایج تست ABI و تفسیر آن

پس از انجام اندازه‌گیری‌ها، دکتر متخصص قلب شما مقادیر ABI را محاسبه کرده و بر اساس آن‌ها، وضعیت سلامت عروق پاهای شما را ارزیابی می‌کند. تفسیر نتایج به شرح زیر است:

محدوده نرمال برای مقادیر ABI:

ABI بین 1.0 تا 1.4:

این محدوده به طور کلی نرمال در نظر گرفته می‌شود و نشان‌دهنده جریان خون سالم و بدون مانع در عروق پاها است.

تفسیر نتایج آزمون ABI:

ABI بین 0.9 تا 0.99 (مرزی):

این مقدار نشان‌دهنده یک وضعیت مرزی است و می‌تواند نشانه‌ای اولیه از شروع PAD باشد. در این موارد، پزشک ممکن است توصیه به تغییر سبک زندگی، کنترل دقیق‌تر عوامل خطر و پیگیری منظم کند.

ABI کمتر از 0.9:

این مقدار نشان‌دهنده وجود بیماری شریان محیطی (PAD) است. هرچه عدد ABI پایین‌تر باشد، شدت بیماری PAD بیشتر است.

ABI بین 0.7 تا 0.89:

PAD خفیف

ABI بین 0.4 تا 0.69:

PAD متوسط

ABI کمتر از 0.4:

PAD شدید

ABI بالاتر از 1.4:

در برخی موارد، ممکن است شاخص ABI بالاتر از حد نرمال باشد (مثلاً 1.4 یا بالاتر). این حالت معمولاً در بیماران مبتلا به دیابت پیشرفته یا بیماری مزمن کلیه دیده می‌شود در این افراد، دیواره عروق ممکن است به دلیل رسوب کلسیم، بسیار سفت و غیرقابل فشرده شدن شده باشد. در این صورت، اندازه‌گیری فشار خون در مچ پا ممکن است به درستی انجام نشود و یک عدد کاذب بالا را نشان دهد. در چنین مواردی، پزشک ممکن است برای ارزیابی دقیق‌تر، به آزمایش‌های تکمیلی مانند تست Toe-Brachial Index (TBI) (شاخص انگشت پا- بازو) یا سایر تصویربرداری‌های عروقی نیاز داشته باشد.

اهمیت مشاوره با پزشک:

لازم به ذکر است که تفسیر نهایی نتایج تست ABI همواره بر عهده پزشک متخصص قلب است. پزشک شما با توجه به سابقه پزشکی، علائم بالینی و نتایج سایر آزمایشات، بهترین تشخیص و برنامه درمانی را ارائه خواهد داد.

مزایا و محدودیت‌های تست ABI

همانند هر تست پزشکی، تست ABI نیز دارای مزایا و محدودیت‌هایی است که آگاهی از آن‌ها می‌تواند به درک بهتر این روش کمک کند:

مزایای تست شاخص بازویی مچ پا:

غیرتهاجمی و بدون درد:

این بزرگترین مزیت ABI است. تست بدون هیچگونه تزریق، برش یا تابش اشعه انجام می‌شود و برای بیمار کاملاً راحت و بی‌خطر است.

ارزان و در دسترس:

نسبت به بسیاری از روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر، ABI یک تست اقتصادی و به راحتی قابل دسترسی در اکثر مراکز درمانی است.

قابلیت تشخیص زودهنگام PAD:

ABI می‌تواند PAD را حتی قبل از بروز علائم واضح تشخیص دهد. این تشخیص زودهنگام امکان مداخله به موقع و جلوگیری از پیشرفت بیماری و عوارض جدی‌تر را فراهم می‌کند.

کمک به پیشگیری از عوارض جدی‌تر:

با تشخیص PAD، پزشک می‌تواند راهکارهایی برای کنترل عوامل خطر (مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول) و تغییر سبک زندگی ارائه دهد که به طور چشمگیری خطر حملات قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات عروقی را کاهش می‌دهد.

ارزیابی خطر قلبی- عروقی:

یک ABI غیرطبیعی، حتی در غیاب علائم PAD، نشانگر افزایش خطر کلی بیماری‌های قلبی- عروقی است و می‌تواند پزشک را برای ارزیابی و مدیریت جامع‌تر وضعیت بیمار راهنمایی کند.

محدودیت های آزمون ABI:

محدودیت در بیماران با سفتی عروق:

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، در برخی بیماران (به ویژه دیابتی‌ها و بیماران کلیوی) که عروق آن‌ها به دلیل کلسیفیکاسیون بسیار سفت‌‎شده است، ممکن است نتایج ABI به طور کاذب بالا باشد (بالاتر از 1.4). در این موارد، ABI نمی‌تواند به درستی بیماری را تشخیص دهد و نیاز به تست‌های تکمیلی مانند TBI یا تصویربرداری عروقی است.

نیاز به تجربه برای تفسیر در موارد خاص:

اگرچه انجام تست ساده است، اما در برخی شرایط خاص، تفسیر نتایج ممکن است پیچیدگی‌هایی داشته باشد و نیاز به تجربه و دانش پزشک متخصص دارد.

عدم ارائه اطلاعات دقیق در مورد محل انسداد:

ABI تنها نشان می‌دهد که آیا PAD وجود دارد و شدت آن چقدر است، اما محل دقیق یا تعداد انسدادها را مشخص نمی‌کند. برای این منظور، نیاز به آزمایش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند سونوگرافی داپلر عروقی، آنژیوگرافی CT یا آنژیوگرافی MRI است.

با وجود این محدودیت‌ها، تست ABI همچنان یک ابزار غربالگری و تشخیصی بسیار ارزشمند در ارزیابی سلامت عروق و تشخیص بیماری شریان محیطی به شمار می‌رود.

سوالات متداول درباره شاخص بازویی مچ پا (ABI)

در ادامه به برخی از سوالات رایج درباره تست ABI پاسخ می‌دهیم:

آیا تست ABI دردناک است؟

خیر، تست ABI کاملاً بدون درد است. تنها چیزی که احساس می‌کنید، فشار کاف‌های دستگاه فشار خون است که دور بازوها و مچ پاهای شما سفت می‌شوند، درست مانند زمانی که فشار خون معمولی خود را می‌گیرید.

مدت زمان انجام تست چقدر است؟

کل فرآیند تست ABI معمولاً بسیار سریع است و بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

آیا نتایج ABI همیشه دقیق هستند؟

در بیشتر موارد، نتایج ABI بسیار دقیق و قابل اعتماد هستند. با این حال، همانطور که اشاره شد، در برخی موارد نادر (مانند بیماران دیابتی با عروق بسیار سفت)، ممکن است نتایج کاذب بالا به دست آید که در این صورت پزشک از آزمایش‌های تکمیلی استفاده خواهد کرد.

چه اقداماتی پس از تشخیص PAD باید انجام شود؟

اگر نتیجه ABI شما نشان‌دهنده PAD باشد، پزشک متخصص قلب شما یک برنامه درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی (مانند ترک سیگار، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم)، کنترل دقیق بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا) با داروها، و در برخی موارد، روش‌های درمانی پیشرفته‌تر را توصیه خواهد کرد.

آیا می‌توان از PAD پیشگیری کرد؟

بله، با کنترل عوامل خطر می‌توانید تا حد زیادی از PAD پیشگیری کنید یا پیشرفت آن را کند کنید. این عوامل شامل ترک سیگار، کنترل قند خون در دیابتی‌ها، کنترل فشار خون و کلسترول، داشتن رژیم غذایی سالم، حفظ وزن مناسب و فعالیت بدنی منظم است.

سایر خدمات جامع کلینیک قلب اکسیر

در کلینیک قلب اکسیر، ما با بهره‌گیری از دانش روز و تجهیزات پیشرفته، متعهد به ارائه بهترین و جامع‌ترین خدمات مراقبت از قلب و عروق به شما عزیزان هستیم. ما باور داریم که پیشگیری و تشخیص زودهنگام، کلید حفظ سلامت قلب شماست. علاوه بر تست ABI که ابزاری حیاتی برای بررسی سلامت عروق محیطی است، خدمات اصلی ما شامل موارد زیر می‌شود:

ویزیت تخصصی بیماران قلبی:

پزشکان متخصص و باتجربه ما در کلینیک قلب اکسیر، با دقت و وسواس فراوان به معاینه شما می‌پردازند. در این ویزیت، سابقه پزشکی شما به طور کامل بررسی می‌شود، معاینات فیزیکی لازم انجام می‌گیرد و بر اساس آن، بهترین برنامه‌ی تشخیصی و درمانی برای شما تدوین می‌گردد. هدف ما تشخیص دقیق بیماری‌های قلبی و ارائه راهکارهای درمانی متناسب با شرایط شماست.

تست نوار قلب (الکتروکاردیوگرافی – ECG):

نوار قلب یک روش ساده، سریع و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب شما را ثبت می‌کند. این تست با قراردادن الکترودهایی روی پوست قفسه سینه، بازوها و پاها انجام می‌شود و اطلاعات مهمی درباره ریتم ضربان قلب، وجود هرگونه آسیب به عضله قلب، یا سایر اختلالات الکتریکی قلب را در اختیار پزشک متخصص قلب قرار می‌دهد. ECG یکی از اولین و اساسی‌ترین ابزارهای تشخیصی در بیماری‌های قلبی است.

تست ورزش قلب (تست استرس):

تست ورزش قلب ، روشی برای ارزیابی عملکرد قلب شما در حین فعالیت بدنی است. در این تست، شما روی یک تردمیل راه می‌روید یا دوچرخه ثابت سوار می‌شوید، در حالی که فعالیت الکتریکی قلب، فشار خون و ضربان قلب شما به طور مداوم تحت نظارت قرار دارد. این تست به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا عروق کرونر (رگ‌های خون‌رسان به قلب) تنگ شده‌اند و آیا قلب شما در شرایط استرس ناشی از ورزش، اکسیژن کافی دریافت می‌کند یا خیر.

اکوکاردیوگرافی (اکو قلب):

اکو قلب ، یک سونوگرافی پیشرفته از قلب است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویر متحرکی از ساختار قلب، از جمله حفره‌ها، دریچه‌ها، دیواره‌ها و جریان خون را روی مانیتور نمایش می‌دهد. این تست بدون درد و غیرتهاجمی، اطلاعات بسیار دقیقی درباره اندازه و شکل قلب، قدرت پمپاژ آن، عملکرد دریچه‌ها و وجود هرگونه ناهنجاری ساختاری را فراهم می‌کند.

هولتر ۲۴ و ۴۸ ساعته ریتم و فشار خون:

هلتر قلب، یک روش پایش مداوم است که به پزشک اجازه می‌دهد فعالیت قلب (ریتم) و یا فشار خون شما را در طول یک یا دو شبانه‌روز در محیط طبیعی زندگی‌تان رصد کند.

هولتر ریتم:

برای تشخیص آریتمی‌ها (ضربان‌های نامنظم قلب) که ممکن است در زمان معاینه معمولی ظاهر نشوند، دستگاه کوچکی به شما متصل می‌شود که به طور مداوم نوار قلب شما را ضبط می‌کند.

هولتر فشار خون:

هولتر فشار خون به صورت دوره‌ای و خودکار فشار خون شما را در طول شبانه‌روز اندازه‌گیری و ثبت می‌کند. این روش به تشخیص فشار خون پنهان، فشار خون بالا در شب، یا نوسانات فشار خون که ممکن است در اندازه‌گیری‌های تک‌مرحله‌ای نادیده گرفته شوند، کمک شایانی می‌کند.
با استفاده از این خدمات تخصصی، کلینیک قلب اکسیر در کنار شماست تا با تشخیص به موقع و درمان موثر، سلامتی و آرامش را به قلب شما هدیه دهد.

نتیجه‌گیری در رابطه با تست ABI

تست ABI (شاخص مچ پا- بازو) یک ابزار تشخیصی ساده، غیرتهاجمی و بسیار ارزشمند است که می‌تواند نقش حیاتی در تشخیص زودهنگام بیماری شریان محیطی (PAD) ایفا کند. با تشخیص به موقع PAD، نه تنها می‌توان از عوارض جدی در پاها جلوگیری کرد، بلکه می‌توان خطر ابتلا به حملات قلبی و سکته مغزی را نیز کاهش داد. اگر شما نیز دارای عوامل خطر هستید یا علائمی را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک متخصص قلب خود مشورت کرده و در مورد انجام این تست اطلاعات لازم را کسب کنید. سلامتی قلب و عروق شما، سرمایه زندگی شماست.